Het woord humanitas is in de oudheid al een gebruikte term. Het betekent medemenselijkheid. Het woord humanisme stamt dan ook af van het woord humanitas. Cicero heeft hier veel over geschreven.
Rond 1350-1600 ontwaakt de Renaissance. De Renaissance grijpt terug op de oudheid. Francesco Petrarca, de eerste humanist, verdiepte zich in veel teksten van de Oudheid. Hij sprak met regelmaat dat er een ‘nieuwe oudheid’ zou moeten komen. Ook schreef hij veel over Cicero.
Hij ergerde zich aan de opvattingen in de huidige tijd. Hij vond het een donkere en duistere tijd waar er maar sommige waren met een heldere geest. Hij wilde weer terug naar de heldere tijd uit de oudheid.
Hij idealiseerde dit. Langzaam komt de wedergeboorte van de oudheid naar voren. Dit was het begin van een nieuwe cultuurperiode. Er leeft dus een beeld dat de wereld ooit perfect was en dat het nu alleen maar duister is. Ze willen dus terug, om een nieuwe gouden cultuurperiode te starten. Het moet weer zo goed worden als vroeger, zeer conservatief dus.
Petrarca zette zich hier voor in en richtte daarom een onderwijssysteem op genaamd Studia Humanitatis waar o.a grammatica, retorica, dichtkunst, geschiedenis en moraalfilosofie centraal stond. Wanneer iemand
in die tijd deze vakken leerde, of onderwees mocht zichzelf een humanist noemen. Dit had dus nog niets te maken met een levensbeschouwing, het was eerder een visie van hoe je opgeleid moest worden. Deze humanisten waren capabel genoeg voor het besturen van een stadstaat.
Dit was van belang omdat elke stadstaat nu een eigen bestuur kreeg, waarin de burgerij ook een rol speelde. Die burgers moesten dus goed opgeleid worden. In die opleiding werden dus voorbeelden uit de oudheid
gebruikt (wedergeboorte, Renaissance) die als handleiding diende voor het besturen. Er was dus humanisme nodig voor een goed bestuur.
Wijsheden die voor je werken